Patofizjologia

Większość tętniaków naczyń mózgowych (ok. 98%) to tzw. tętniaki workowate (ang. saccular aneurysm lub berry aneurysm) w odróżnieniu od tętniaków rozwarstwiających, mykotycznych (tzn. zapalnych) lub dolichoektazji. Portal Tętniaki (o ile nie zaznaczono inaczej) dotyczy wyłącznie niepękniętych tętniaków workowatych. 

W szczególności twórcy strony pragną zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy tętniakami niepękniętymi, a pękniętymi. Pęknięcie tętniaka jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga wysokospecjalistycznej opieki lekarskiej (więcej informacji).

Niepęknięte, workowate tętniaki naczyń mózgowych można rozpatrywać m. in. w zależności od ich lokalizacji oraz rozmiaru. Lokalizacja dotyczy dokładnego umiejscowienia tętniaka - w tym celu podaje się naczynie mózgowe, na którym zlokalizowany jest tętniak. Najczęstszą lokalizacją tętniaków jest tętnica łącząca przednia. Inne częste lokalizacje tętniaków obejmują tętnicę środkową mózgu (najczęściej w tzw. podziale tętnicy środkowej), tętnicę szyjną wewnętrzną (z określeniem odcinka tętnicy szyjnej wewnętrznej, tu najczęstszą lokalizacją jest odejście tętnicy łączącej tylnej). Ww. lokalizacje należą do tzw. przedniego krążenia (koła Willisa), w odróżnieniu od lokalizacji tylnego krążenia koła Willisa, które jest obarczone większym ryzykiem pęknięcia. Najczęstsze lokalizacje tylnego krążenia to tętnica podstawna (i jej szczyt, inaczej podział, czyli tzw. kwadrifurkacja) oraz tętnice kręgowe.

Rozmiar tętniaka ma kluczowe znaczenie w kwalifikacji do leczenia. Wszystkie badania wykazują, iż większe tętniaki mają większe ryzyko pęknięcia. W związku z powyższym w różnych algorytmach postępowania używa się punktów odcięcia na podstawie rozmiaru tętniaka. Zdecydowana większość pacjentów z tętniakiem o wymiarze co najmniej 7 mm będzie wymagała leczenia, a u pacjentów z tętniakiem o wymiarze 12 mm i więcej – praktycznie każdy. Powyższe informacje wymagają jednak odpowiedniego pomiaru - według międzynarodowych wytycznych i zaleceń. Przypadkowy pomiar (lub wykonany przez osobę niespecjalizującą się w chorobach naczyniowych mózgu), obejmujący np. światło naczynia, może być fałszywie zawyżony. Jest to jeden z kolejnych powodów, dla którego rozpoznanie tętniaka wymaga specjalistycznej konsultacji neurochirurgicznej.

Ponadto, w ocenie tętniaka, bardzo duże znaczenie ma również jego morfologia, tj. kształt, kierunek, ułożenie względem sąsiadujących naczyń, obecność kopuł potomnych i inne. Powyższe dane rutynowo nie są umieszczane w opisach radiologicznych badań, natomiast mogą być decydujące w kwalifikacji do leczenia. Tętniaki o nieregularnym kształcie, z kopułami potomnymi mają większe ryzyko pęknięcia. Podobnie, występowanie mnogich tętniaków jest czynnikiem ryzyka do pęknięcia któregoś z nich.

Patogeneza tętniaków

Tętniaki naczyń mózgowych są zmianami nabytymi tętnic wewnątrzczaszkowych. Ich powstawanie jest przedmiotem wielu trwających badań naukowych, jednak większość z nich wskazuje na lokalne uszkodzenia ściany naczynia (dokładnie: błony sprężystej wewnętrznej i błony środkowej). Dodatkowo wiadomo, że tętniaki nie są pasywnymi, powiększającymi się strukturami, ale wykazują cechy lokalnego zapalenia i degeneracji tkanek. Na powyższe nakładają się dodatkowe mechanizmy: hemodynamiczne, genetyczne, hormonalne i środowiskowe, których najgorszym powikłaniem jest pęknięcie tętniaka.